Người mắc bệnh thận thường gặp khó khăn trong việc điều chỉnh chế độ ăn uống để phòng ngừa và điều trị sỏi thận, một vấn đề sức khỏe phổ biến và đầy thử thách. Một yếu tố quan trọng trong việc kiểm soát bệnh này là hạn chế lượng muối (sodium) tiêu thụ. Chế độ ăn ít muối không chỉ giảm nguy cơ hình thành sỏi mới mà còn cải thiện sức khỏe tổng thể của người bệnh. Bài viết này của Trang Vàng Nông Nghiệp sẽ giới thiệu các thực phẩm ít muối và cách lựa chọn hợp lý để hỗ trợ điều trị sỏi thận hiệu quả.
Tác động của muối đến người bị bệnh thận
Muối (sodium) là một trong những yếu tố hàng đầu ảnh hưởng đến sự hình thành và phát triển của sỏi thận. Khi người bệnh tiêu thụ quá nhiều muối, nó gây ra hàng loạt tác động tiêu cực đến chức năng thận và cơ thể.
Tăng lượng canxi trong nước tiểu
- Khi cơ thể hấp thụ quá nhiều muối, thận phải làm việc tích cực hơn để loại bỏ lượng sodium dư thừa qua nước tiểu. Quá trình này đồng thời kéo theo sự gia tăng canxi bài tiết ra khỏi cơ thể.
- Lượng canxi dư thừa trong nước tiểu tạo điều kiện thuận lợi cho các tinh thể canxi kết tinh, từ đó hình thành nên sỏi thận. Đặc biệt, sỏi canxi oxalate là loại sỏi thận phổ biến nhất, liên quan mật thiết đến chế độ ăn uống nhiều muối.
Tác động đến chức năng cân bằng điện giải
- Muối đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì cân bằng điện giải của cơ thể. Tuy nhiên, khi tiêu thụ quá nhiều muối, thận phải điều tiết nước để làm loãng lượng sodium trong máu. Điều này dẫn đến tình trạng mất nước, làm nước tiểu trở nên cô đặc hơn, tăng khả năng kết tinh sỏi thận.
- Sự mất cân bằng này cũng khiến thận phải hoạt động liên tục để điều hòa lượng sodium và nước, gây căng thẳng và tổn thương cho thận về lâu dài.
Tăng nguy cơ huyết áp cao và tổn thương thận
- Một chế độ ăn nhiều muối không chỉ làm tăng nguy cơ sỏi thận mà còn có thể dẫn đến huyết áp cao. Huyết áp cao làm tăng áp lực trong thận, gây tổn thương mạch máu nhỏ bên trong, từ đó giảm khả năng lọc và bài tiết của thận.
- Tình trạng huyết áp cao liên tục sẽ làm suy giảm chức năng thận, làm nặng thêm vấn đề sỏi thận hiện có và tăng nguy cơ mắc các bệnh về thận khác, như suy thận mạn tính.
Khuyến nghị về lượng muối tiêu thụ an toàn
- Để ngăn ngừa sự hình thành sỏi thận, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) khuyến nghị mỗi người chỉ nên tiêu thụ dưới 2.300mg muối mỗi ngày (tương đương với 1 muỗng cà phê muối ăn).
- Đối với những người đã có tiền sử sỏi thận, mức tiêu thụ này thậm chí nên được giảm xuống dưới 1.500mg/ngày để giảm nguy cơ tái phát sỏi và bảo vệ chức năng thận.
Tìm hiểu thêm: Bệnh sỏi thận là bệnh gì? Những điều cần biết về bệnh sỏi thận
Danh sách thực phẩm ít muối hỗ trợ người bị bệnh thận
Nhóm thực phẩm ít muối từ trái cây và rau củ
Táo
Táo chứa nhiều chất xơ, đặc biệt là pectin, giúp điều hòa mức cholesterol và glucose trong máu, giảm nguy cơ mắc các bệnh chuyển hóa ảnh hưởng đến thận. Bên cạnh đó, táo có hàm lượng sodium rất thấp, chỉ khoảng 1mg mỗi quả, điều này giúp giảm gánh nặng lên thận và duy trì cân bằng điện giải.
Một nghiên cứu của Viện Sức khỏe Quốc gia Hoa Kỳ cho thấy, táo giúp giảm nồng độ axit uric trong máu từ đó ngăn ngừa nguy cơ kết tinh sỏi thận.
Bí đỏ
Bí đỏ chứa nhiều chất xơ và vitamin A, giúp cải thiện chức năng thận bằng cách giảm viêm và tăng cường hệ miễn dịch. Hàm lượng sodium trong 100g bí đỏ chỉ khoảng 1mg, lý tưởng cho chế độ ăn ít muối.
Theo một bài nghiên cứu trên “Journal of Renal Nutrition”, tiêu thụ bí đỏ thường xuyên có thể cải thiện chức năng thận và giảm nguy cơ hình thành sỏi thận.
Cà rốt
Cà rốt là nguồn cung cấp beta-carotene, một chất chống oxy hóa mạnh giúp bảo vệ thận khỏi tác hại của các gốc tự do. Một củ cà rốt chỉ chứa khoảng 42mg sodium, nằm trong giới hạn an toàn cho người bị bệnh thận.
Theo một nghiên cứu đăng trên “American Journal of Clinical Nutrition”, chế độ ăn giàu rau củ ít muối như cà rốt giúp giảm thiểu tổn thương viêm trong thận.
Nhóm thực phẩm ít muối từ ngũ cốc và hạt
Yến mạch
Yến mạch rất giàu chất xơ hòa tan, đặc biệt là beta-glucan, giúp cải thiện tiêu hóa, ổn định lượng đường huyết và giảm cholesterol. Điều này có lợi cho sức khỏe tim mạch và thận, vì chức năng thận tốt hơn sẽ hỗ trợ kiểm soát các yếu tố chuyển hóa liên quan đến bệnh thận. Một khẩu phần yến mạch 100g chỉ chứa khoảng 2mg sodium, lý tưởng cho chế độ ăn ít muối.
Theo một nghiên cứu của Viện Y tế Quốc gia Hoa Kỳ (NIH), chế độ ăn giàu chất xơ từ yến mạch giúp giảm tải cho thận, cải thiện chức năng lọc của thận và ngăn ngừa tổn thương thận liên quan đến viêm.
Quinoa
Hạt Quinoa chứa đủ 9 loại axit amin thiết yếu, là một trong số ít ngũ cốc có thể cung cấp protein hoàn chỉnh, giúp duy trì và phục hồi mô thận bị tổn thương mà không làm tăng áp lực lên thận. Quinoa tự nhiên có hàm lượng sodium rất thấp, với chỉ khoảng 7mg trong 100g hạt đã nấu chín, đảm bảo không làm tăng gánh nặng lên thận.
Một nghiên cứu được đăng trên tạp chí “Journal of Renal Nutrition” cho thấy rằng chế độ ăn giàu protein thực vật như quinoa giúp giảm nguy cơ suy giảm chức năng thận và hỗ trợ lọc máu hiệu quả hơn so với protein động vật.
Hạt chia
Hạt chia là nguồn giàu axit béo omega-3, giúp giảm viêm và cải thiện sức khỏe tim mạch, đồng thời chứa chất xơ giúp cải thiện tiêu hóa và điều hòa đường huyết. Hạt chia chứa lượng sodium rất thấp, chỉ khoảng 16mg trong mỗi 100g, phù hợp cho người bị bệnh thận muốn giảm nguy cơ hình thành sỏi.
Theo một nghiên cứu đăng trên “Clinical Journal of the American Society of Nephrology,” chế độ ăn giàu omega-3 từ hạt chia giúp giảm viêm và bảo vệ mô thận khỏi tổn thương do bệnh thận mãn tính.
Nhóm thực phẩm ít muối từ sữa
Sữa chua
Sữa chua giàu probiotic giúp cải thiện hệ vi sinh đường ruột, hỗ trợ tiêu hóa và tăng cường hệ miễn dịch. Một hệ vi sinh đường ruột khỏe mạnh có thể giảm nồng độ oxalate trong ruột, từ đó giảm sự hấp thụ oxalate vào máu và nước tiểu, giúp ngăn ngừa sỏi oxalate canxi. Sữa chua chỉ chứa khoảng 50-100mg sodium mỗi khẩu phần 150g, đảm bảo không gây tăng nồng độ sodium trong máu và không làm tăng áp lực lên thận.
Theo một nghiên cứu từ “Journal of the American Society of Nephrology”, chế độ ăn có probiotic từ sữa chua giúp cân bằng hệ vi sinh đường ruột, giảm nguy cơ hình thành sỏi oxalate canxi và cải thiện sức khỏe thận.
Nhóm thực phẩm ít muối từ thịt và cá
Thịt nạc
Thịt nạc như ức gà hoặc thăn heo, cung cấp protein chất lượng cao cần thiết để duy trì và tái tạo mô cơ mà không gây gánh nặng cho thận. Protein từ thịt nạc ít tạo ra chất thải nitơ, giúp thận xử lý dễ dàng hơn. Thịt nạc tự nhiên chứa hàm lượng sodium thấp hơn đáng kể so với thịt đã qua chế biến hoặc thịt đỏ. Ví dụ, ức gà nấu chín không da chỉ chứa khoảng 60-70mg sodium trên mỗi khẩu phần 100g, giúp người bệnh duy trì lượng sodium trong giới hạn an toàn.
Theo một nghiên cứu đăng trên “American Journal of Kidney Diseases”, chế độ ăn giàu protein từ thịt nạc giúp duy trì khối lượng cơ và giảm nguy cơ suy giảm chức năng thận ở người bệnh thận mãn tính, so với chế độ ăn chứa protein từ thịt đỏ.
Cá nước ngọt
Cá nước ngọt như cá rô phi, cá basa, và cá hồi nước ngọt cung cấp axit béo omega-3, giúp giảm viêm và cải thiện chức năng thận. Omega-3 có thể làm giảm viêm trong thận và ngăn ngừa tổn thương do các bệnh lý thận mãn tính gây ra. Cá nước ngọt tự nhiên có hàm lượng sodium thấp, chỉ khoảng 50-60mg trong mỗi khẩu phần 100g, giúp duy trì mức sodium an toàn, không làm tăng nguy cơ huyết áp cao hay làm nặng thêm tình trạng bệnh thận.
Theo một nghiên cứu được công bố trên “Journal of Renal Nutrition,” tiêu thụ cá nước ngọt giàu omega-3 giúp giảm viêm, cải thiện tốc độ lọc cầu thận (GFR) và giảm nguy cơ tái phát sỏi thận ở người bệnh.
Tham khảo thêm: Mách bạn bài thuốc ngò gai trị sỏi thận, hiệu quả bất ngờ
Lợi ích của chế độ ăn ít muối đối với người bị bệnh thận
Chế độ ăn ít muối mang lại nhiều lợi ích quan trọng cho người bị bệnh thận, không chỉ trong việc kiểm soát và ngăn ngừa sự phát triển của sỏi thận mà còn cải thiện sức khỏe tổng thể của thận. Dưới đây là những lợi ích chi tiết của việc duy trì chế độ ăn ít muối:
- Giảm lượng canxi trong nước tiểu: Tiêu thụ ít muối giúp giảm lượng canxi bài tiết qua nước tiểu, từ đó hạn chế nguy cơ hình thành sỏi canxi oxalate, loại sỏi phổ biến nhất ở người bệnh thận.
- Ổn định huyết áp: Chế độ ăn ít muối giúp duy trì huyết áp ổn định, giảm nguy cơ tăng huyết áp – nguyên nhân chính gây tổn thương mạch máu thận và suy giảm chức năng lọc.
- Giảm căng thẳng lên thận: Thận không cần làm việc quá mức để loại bỏ sodium dư thừa, giúp giảm tải cho thận và bảo vệ mô thận khỏi tổn thương.
- Ngăn ngừa sỏi axit uric: Ăn ít muối giúp kiểm soát nồng độ axit uric trong nước tiểu, giảm nguy cơ hình thành sỏi axit uric – loại sỏi liên quan đến chế độ ăn giàu muối.
- Cải thiện sức khỏe tim mạch: Chế độ ăn ít muối giúp giảm nguy cơ các bệnh tim mạch, bảo vệ cả tim và thận, cải thiện sức khỏe tổng thể.
- Giảm nguy cơ suy thận mạn tính: Hạn chế muối làm chậm quá trình suy giảm chức năng thận, giúp duy trì sự ổn định và kéo dài tuổi thọ của thận.
- Giảm phù nề và giữ nước: Ăn ít muối giúp giảm hiện tượng giữ nước và phù nề, giảm áp lực lên thận và làm người bệnh cảm thấy nhẹ nhàng hơn.
- Duy trì cân bằng điện giải: Chế độ ăn ít muối giúp duy trì sự cân bằng điện giải, giảm nguy cơ rối loạn chuyển hóa có thể ảnh hưởng tiêu cực đến thận.
Lưu ý khi bổ sung thực phẩm ít muối cho người bị bệnh thận
- Đọc kỹ nhãn thực phẩm: Luôn kiểm tra hàm lượng sodium trên nhãn trước khi mua thực phẩm, chọn các sản phẩm ghi “ít sodium” hoặc “không thêm muối”. Chú ý đến các chất bảo quản hoặc hương liệu có thể chứa sodium ẩn.
- Hạn chế thực phẩm chế biến sẵn: Tránh các loại thực phẩm đóng gói, thịt nguội, mì ăn liền vì chứa nhiều muối. Ưu tiên thực phẩm tươi như rau xanh, trái cây, thịt nạc và cá nước ngọt.
- Sử dụng gia vị thay thế: Thay muối bằng tỏi, chanh, gừng, rau thơm hoặc giấm để tăng hương vị mà không làm tăng lượng muối. Hạn chế dùng nước tương, nước mắm, hoặc bột nêm chứa nhiều muối.
- Điều chỉnh lượng muối từ từ: Giảm muối dần trong món ăn để cơ thể thích nghi, hoặc thay muối thường bằng muối ít sodium. Tập nấu ăn tại nhà để kiểm soát tốt hơn lượng muối tiêu thụ.
- Tăng cường uống nước: Uống từ 2-2,5 lít nước mỗi ngày để giúp thận loại bỏ chất cặn bã và pha loãng nồng độ các chất có thể kết tinh trong nước tiểu.
- Theo dõi sức khỏe định kỳ: Kiểm tra sức khỏe thường xuyên để điều chỉnh chế độ ăn ít muối phù hợp. Báo cáo ngay với bác sĩ nếu xuất hiện các triệu chứng như phù nề, đau lưng, hoặc thay đổi màu nước tiểu.
Câu hỏi thường gặp về thực phẩm ít muối
Thực phẩm ít muối có phù hợp với trẻ em không?
Trả lời: Có, chế độ ăn ít muối rất phù hợp cho trẻ em. Nó giúp ngăn ngừa nguy cơ tăng huyết áp ngay từ nhỏ và hỗ trợ hình thành thói quen ăn uống lành mạnh. Việc giảm lượng muối trong chế độ ăn của trẻ cũng giúp bảo vệ sức khỏe tim mạch và chức năng thận về lâu dài.
Ăn thực phẩm ít muối có làm mất vị ngon của món ăn không?
Trả lời: Không nhất thiết. Để tăng hương vị mà không cần thêm muối, bạn có thể sử dụng các gia vị tự nhiên như tỏi, hành, chanh, gừng, tiêu, và các loại thảo mộc như rau mùi, húng quế, hoặc thì là. Những gia vị này không chỉ làm món ăn thêm đậm đà mà còn có lợi cho sức khỏe.
Chia sẻ từ các chuyên gia về việc bổ sung thực phẩm ít muối cho người bị bệnh thận
Việc duy trì chế độ ăn ít muối là một trong những biện pháp quan trọng để hỗ trợ điều trị và ngăn ngừa sỏi thận.
- Theo Tiến sĩ, Bác sĩ chuyên khoa cấp cao Mai Thị Hiền, chuyên gia đầu ngành về thận học tại Việt Nam, việc hạn chế muối trong chế độ ăn giúp giảm lượng canxi bài tiết qua nước tiểu từ đó giảm nguy cơ hình thành sỏi thận.
- Đồng quan điểm, Phó Giáo sư, Tiến sĩ, Bác sĩ Nguyễn Văn Ân, nguyên Trưởng khoa Niệu A, Bệnh viện Bình Dân TP.HCM, cũng nhấn mạnh rằng chế độ ăn ít muối giúp giảm nguy cơ kết tinh sỏi thận và cải thiện chức năng thận tổng thể.
Cả hai chuyên gia đều khuyến nghị người bị sỏi thận nên tiêu thụ muối ở mức dưới 2.300mg mỗi ngày, tương đương với khoảng 1 muỗng cà phê muối. Việc giảm lượng muối tiêu thụ không chỉ giúp ngăn ngừa sỏi thận mà còn hỗ trợ kiểm soát huyết áp, giảm tải cho thận và cải thiện sức khỏe tổng thể.
Kết luận
Thực phẩm ít muối đóng vai trò quan trọng trong việc phòng ngừa và hỗ trợ điều trị sỏi thận. Việc kiểm soát lượng muối tiêu thụ không chỉ giúp giảm nguy cơ kết tinh sỏi mà còn bảo vệ chức năng thận, duy trì huyết áp ổn định và cải thiện sức khỏe tổng thể. Để đạt được hiệu quả tối ưu, người bệnh nên kết hợp chế độ ăn uống khoa học với việc uống đủ nước hàng ngày và theo dõi sức khỏe định kỳ. Chế độ ăn ít muối, khi được duy trì đều đặn, sẽ góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống và giảm nguy cơ tái phát sỏi thận.
Xem thêm: Tác dụng của lá Dâm dương hoắc – Bổ thận tráng dương