Trần bì là là thuốc gì? Tác dụng của trần bì là gì? Có lẽ đây là câu hỏi của rất nhiều người khi nghe đến cái tên này. Bài chia sẻ dưới đây, Trang Vàng nông nghiệp sẽ cung cấp cho bạn những thông tin chi tiết về vị thuốc này cũng như những bài thuốc dân gian chữa bệnh hiệu quả.
Trần bì là gì?
Trần bì hay còn được gọi bằng nhiều tên khác như Quất bì, Quảng trần bì, Tân hội bì. Dược liệu này chính là lớp vỏ đã chín vàng của quả quýt và được mang đi chế biến.
Nhiều người nghĩ, lớp vỏ cam hay vỏ quýt không có tác dụng gì nên thường bỏ đi. Nhưng thực tế, đây lại là vị thuốc quý có nhiều công dụng, hỗ trợ điều trị một số bệnh như: tình trạng tiêu chảy, ho có đờm, rối loạn hệ tiêu hóa, ăn uống khó tiêu, chướng bụng, đầy hơi,… Đây cũng là dược liệu được sử dụng nhiều trong các bài thuốc Y học cổ truyền. Theo Đông y, trần bì được quy vào kinh Tỳ, Can, Vị và Phế, có vị đắng hơi cay.
Tên gọi – chủng loại
Tên gọi khác: Vỏ quýt, Quất bì, Quảng trần bì, Tân hội bì
Tên khoa học: Pericarpium Citri Reticulatae
Thuộc họ: Cam (Rutaceae)
Đặc điểm của trần bì
Trần bì là phần vỏ của quả quýt khi chín vàng đã qua khâu chế biến. Cây quýt là một loại cây nhỏ, phần thân thằng đứng, nhiều cành, trên cành có nhiều gai nhọn.
Lá của cây quýt thuộc nhóm lá đơn, có răng cưa xung quanh mép lá, mọc so le nhau. Hoa quýt có màu trắng, mọc thành từng bông ở các kẽ lá. Quả quýt có hình hơi tròn, giống hình cầu, một số loại thì hơi dẹt. Tùy từng loại quýt, lớp vỏ sẽ nhẵn bóng hoặc sần sùi. Tuy nhiên, chúng đều tỏa ra mùi thơm đặc trưng.
Hiện nay, Trung Quốc là nơi trồng nhiều quýt nhất. Tại Việt Nam, quýt được trồng chủ yếu ở một số tỉnh như: Nghệ Tĩnh, Huế, Quảng Bình, Nam Định, Hà Tĩnh, Quảng Trị,… và thu hoạch quả để ăn là chính.
Sau khi ăn phần múi bên trong, vỏ quýt được giữ lại để chế biến làm thuốc và được gọi là Trần bì.
Cách làm trần bì khô
Để làm được trần bì khô, bạn cần chuẩn bị những quả quýt chín vàng, thơm nức. Thời điểm thu hoạch quýt tốt nhất là vào khoảng tháng 11 đến tháng 1 năm sau. Dịp đông xuân này, quýt sẽ ngon và nhiều dinh dưỡng hơn hẳn.
Sau khi chuẩn bị quýt xong, bạn bóc lấy phần vỏ. Đem rửa qua với nước để loại bỏ bụi bẩn, đất cát, vi khuẩn và tạp chất. Sau đó, để cho ráo nước rồi thái thành các đoạn nhỏ. Tiếp tục đem sấy khô hoặc phơi dưới ánh nắng mặt trời khoảng 2-3 nắng cho vỏ quýt khô và se lại là được.
Trần bì sau khi phơi khô, bạn cho vào túi nilon buộc kín hoặc lọ đậy chặt nắp. Để nơi khô ráo, thoáng mát, tránh ánh nắng trực tiếp.
Như vậy, chỉ với vài bước đơn giản bạn đã bào chế xong trần bì khô rồi.
Tham khảo thêm: Cách làm tinh bột nghệ tại nhà chuẩn công thức
Tác dụng của dược liệu trần bì
Công dụng của trần bì đã được cả y học hiện đại và y học cổ truyền xác nhận.
Theo y học hiện đại
Trong trần bì có chứa một lượng tinh dầu nhất định. Hoạt chất này có công dụng kích thích hệ tiêu hóa, dịch vị được tiết ra nhiều hơn làm giãn cơ trơn ruột và dạ dày.
Bên cạnh đó, tác dụng của trần bì phát huy hiệu quả đối với các bệnh về đường hô hấp. Trần bì giúp kích thích lớp niêm mạc, làm long đờm, kháng viêm, tăng tiết dịch, phế quản được giãn nhẹ giúp thuyên giảm cơn hen nhanh chóng.
Không những thế, trần bì còn được sử dụng để kìm hãm sự phát triển, sinh sôi của các tụ cầu khuẩn, trực khuẩn. Trình trạng dị ứng cũng được cải thiện, lợi mật và ức chế cơ trơn của tử cung.
Trong một vài thí nghiệm ở chuột nhắt, thỏ và chó còn cho thấy nhiều tác dụng khác của trần bì. Dược liệu này còn có khả năng chống loét, kháng viêm, hỗ trợ điều trị các vết loét, tổn thương một cách hiệu quả. Huyết áp được điều hòa ổn định, không gây ảnh hưởng xấu đến dạ dày.
Theo Y học cổ truyền
Bên trên là những công dụng chính của trần bì trong y học hiện đại. Theo Đông y, dược liệu này có một số công dụng sau:
– Giải rượu hiệu quả
– Lợi phế khí, tốt cho đường hô hấp
– Bổ tỳ và vị
– Long đờm, tiêu đờm hiệu quả
– Điều hòa khí huyết
– Thanh nhiệt táo thấp
– Bổ thận, lợi tiểu
– Trị bàng quang lưu nhiệt
Đọc thêm: Những công dụng của hạt đười ươi mà có thể bạn chưa biết
Cách dùng – Liều lượng
Mỗi liều dùng bạn nên dùng khoảng 4g đến 12g tùy vào tình trạng bệnh. Bạn có thể đun trần bì lấy nước uống, nghiền thành bột hoặc bào chế thành dạng viên để sử dụng. Nếu bạn đun nước uống, hãy lưu ý dùng khi thuốc còn ấm nóng để đạt hiệu quả tốt nhất.
Bài thuốc từ trần bì cho người lớn
Trong dân gian, trần bì được dùng khá nhiều trong nhiều bài thuốc chữa bệnh. Dưới đây sẽ là gợi ý một số bài thuốc từ trần bì. Bạn có thể tham khảo và thực hiện để chữa một số bệnh thường gặp.
Bài thuốc từ trần bì chữa tiêu chảy
– Nguyên liệu: trần bì, thương truật, hậu phá, cam thảo
Các nguyên liệu chuẩn bị theo tỷ lệ 1:1:1:1
– Cách làm: Trộn đều các nguyên liệu lại cùng nhau rồi đem tán thành bột mịn. Mỗi lần uống, lấy khoảng 4-6g hòa tan cùng nước. Ngày uống 2-3 lần.
Ngoài ra, bạn có chuẩn bị 8g sinh khương và 12g trần bì, cho vào sắc lấy nước uống. Lưu ý dùng khi thuốc còn ấm nóng để đạt hiệu quả nhất.
Bài thuốc từ trần bì chữa đau bụng và tiêu chảy
– Nguyên liệu: trần bì 6g, bạch truật 12g, phòng phong 8g, bạch thược 8g
– Cách làm: Cho các nguyên liệu vào chảo sao một lượt cho vàng đều. Tiếp đó, cho hỗn hợp vào ấm, đổ thêm nước và sắc. Ước lượng cho vào 5 phần nước, cạn còn 2 phần nước là được.
Nếu không thích sắc lấy nước, sau khi sao vàng, bạn cho các nguyên liệu vào tán thành bột mịn. Ngày dùng 2-3 lần sau khi ăn, mỗi lần uống 4-6g.
Xem thêm: XÓA TAN NỖI LO KHÔNG UỐNG ĐƯỢC RƯỢU MÀ VẪN CHỮA ĐƯỢC BỆNH VỚI BÀI THUỐC NÀY NHÉ
Bài thuốc từ trần bì chữa chướng bụng, khó tiêu
– Nguyên liệu: trần bì 40g, sao vàng 40g, bạch truật 80g
– Cách thực hiện: Cho các nguyên liệu nghiền thành bột mịn rồi bào chế thành dạng viên to bằng hạt đậu xanh. Mỗi lần uống, lấy 50 viên và dùng cùng nước. Lưu ý uống sau khi ăn no, tránh uống lúc đói.
Bài thuốc từ trần bì chữa ho do cảm lạnh, ho có đờm, ho do viêm họng, viêm phế quản
– Nguyên liệu: trần bì 6g, khương bán hạ 6g, bạch linh 12g, cam thảo 4g
– Cách làm: cho các nguyên liệu vào ấm rồi sắc lấy nước uống. Để không bị đau bụng, bạn hãy cho thêm hai lát gừng tươi vào.
Ngoài cách trên ra, bạn có thể sử dụng trần bì, tô diệp và cát canh, mỗi loại 6g và 4g cam thảo. Cho 4 nguyên liệu vào ấm đun lấy nước uống hằng ngày.
Bài thuốc từ trần bị chữa viêm phế quản mãn tính, ho nhiều đờm
– Nguyên liệu: trần bì, bán hạ, cam thảo mỗi loại 6 gram, 20 gram đương quy, 10 gram bạch linh và 3 lát gừng tươi
– Cách làm: Cho các nguyên liệu trên vào ấm sắc cùng với nước để uống mỗi ngày.
Xem thêm: BÍ QUYẾT BẢO VỆ SỨC KHỎE VỚI CÁC BÀI THUỐC TỪ CỦ TAM THẤT DỄ LÀM
Bài thuốc từ trần bì chữa viêm phế quản cấp tính
– Nguyên liệu: 500gr trần bì, 1000gr cam thảo và 125gr cát cánh
– Cách thực hiện: Cho các vị thuốc trên nghiền thành bột mịn. Mỗi ngày sử dụng 2 lần vào buổi sáng và buổi tối. Mỗi lần uống khoảng 8gr.
Bài thuốc từ trần bì chữa viêm đại tràng
– Nguyên liệu: trần bì 15gr, vỏ cây lựu 15g, gừng khô 6g
– Cách thực hiện: Cho các nguyên liệu đã chuẩn bị sắc lấy nước uống
Xem thêm: 6 BÀI RƯỢU THUỐC ĐÔNG Y CHỮA BỆNH HIỆU QUẢ
Bài thuốc từ trần bì chữa viêm tuyến vú cấp
– Nguyên liệu: trần bì 30gr, cam thảo 6gr
– Cách làm: Cho hai nguyên liệu vào sắc lấy nước uống hằng ngày
Bài thuốc từ trần bì chữa nấc cụt sau khi ăn
– Nguyên liệu: trần bì 30g
– Cách làm: trần bì cho vào nướng lên rồi tán thật nhỏ. Lấy một ít bột trần bì hòa cùng nước rồi uống mỗi ngày.
Bài thuốc từ trần bì chữa da nứt nẻ
– Nguyên liệu: trần bì
– Cách thực hiện: Trần bì đem nghiền thành bột mịn rồi cho thêm một chút dầu thực vật và trộn đến khi được hỗn hợp sền sệt. Thoa hỗn hợp này lên vùng da bị khô nẻ. Để đến khi bột khô lại thì rửa sạch bằng nước.
Xem thêm: 5 LOẠI BỘT ĐIỀU TRỊ XƯƠNG KHỚP GIÚP CHẮC XƯƠNG, KHỎE KHỚP
Bài thuốc từ trần bì chữa gan nhiễm mỡ
– Nguyên liệu: trần bì 3gr, hoa trà 3gr, bạch linh 5gr
– Cách làm: Cho các nguyên liệu vào ấm sắc lấy nước uống
Bài thuốc từ trần bì chữa trĩ chảy máu
– Nguyên liệu: trần bì 4gr, hoa hòe 4gr, trắc bách diệp 4gr, thăng ma 6gr, sài hồ 6gr, cam thảo 6gr, đảng sâm 12gr, bạch truật 12gr, hoàng kỳ 12gr, đương quy 8gr
– Cách làm: cho các nguyên liệu vào sắc lấy nước uống. Sử dụng trước bữa ăn khoảng một tiếng đồng hồ.
Bài thuốc từ trần bì giúp giải rượu
– Nguyên liệu: trần bì 30gr, sinh khương 5gr, ô mai mơ 2 quả
– Cách làm: ô mai mơ tách bỏ hạt, thái nhỏ các nguyên liệu rồi cho vào nấu lấy nước uống.
Đọc thêm: 4 LOẠI BỘT GIẢI ĐỘC CƠ THỂ CHO CUỘC SỐNG KHỎE MẠNH
Bài thuốc từ trần bì cho trẻ em
Hiện nay, chưa có kết luận nào trần bì có hại cho trẻ em và bà bầu. Bên cạnh những bài thuốc của người lớn, trần bì cũng có khả năng điều trị một số bệnh ở trẻ nhỏ. Dưới đây sẽ là một số bài thuốc mà bạn có thể tham khảo.
Bài thuốc từ trần bì điều trị rối loạn hệ tiêu hóa, suy dinh dưỡng
– Nguyên liệu: trần bì 6gr, chích thảo 4gr, đẳng sâm 8gr, bạch linh 8gr, bạch truật 8gr
– Cách dùng: Cho các nguyên liệu vào đun lấy nước uống hoặc có thể nghiền thành bột mịn rồi pha với nước để sử dụng.
Bài thuốc từ trần bì chữa tiêu chảy, tỳ cam
– Nguyên liệu: trần bì 40gr, kha tử nhục 20gr, chích thảo 20gr, thanh bì 20gr
– Cách thực hiện: Cho các nguyên liệu nghiền thành bột mịn. Mỗi lần dùng lấy 8gr bột đun cùng một chén nước. Khi nước cạn còn khoảng nửa chén là được. Dùng khi thuốc còn ấm và dùng trước khi ăn.
Một số lưu ý khi sử dụng trần bì
Với những thông tin trên, chắc hẳn bạn đã nắm rõ về những tác dụng của trần bì. Tuy nhiên, không vì thế mà bạn lạm dụng trần bì với liều lượng quá lớn. Điều này có thể gây hại đến sức khỏe của bạn và làm tình trạng bệnh nặng hơn.
Nếu bạn bị dị ứng trần bì hay các nguyên liệu khác, bạn cũng không được sử dụng. Ngoài ra, nếu bạn đang mắc các triệu chứng sau cũng không được dùng trần bì:
– Thực nhiệt
– Khí hư
– Âm hư
– Ho khan
– Thổ huyết
Ngoài ra, nếu bạn không có thời gian để làm trần bì khô, bạn có thể mua trần bì bên ngoài. Tuy nhiên, nên đến các cơ sở đông y, cửa hàng uy tín để không mua phải hàng kém chất lượng.
Hy vọng với bài viết này, các bạn đã nắm rõ hơn về những tác dụng của trần bì. Những bài thuốc trên đây bạn có thể tham khảo để điều trị bệnh. Tuy nhiên, để đảm bảo nhất, bạn cần đến thăm khám tại các cơ sở y tế. Vì đôi khi những dấu hiệu đó có thể là biểu hiện cho bệnh lý khác. Hãy lắng nghe những lời khuyên của bác sĩ trước khi sử dụng.