Có bao giờ bạn tự hỏi, vì sao cơ thể chúng ta lại có thể làm được rất nhiều việc, ví dụ: di chuyển, suy nghĩ, học hỏi, vận động và rất nhiều thứ khác nhau rất chính xác và trật tự không? Bởi vì cơ thể chúng ta được bộ não điều khiển. Bộ não có nhiều chức năng rất quan trọng, có ý nghĩa quan trọng nhất với cơ thể. Từ khi sinh đến khi trưởng thành, não bộ người có nhiều thay đổi lớn. Cùng Trang vàng nông nghiệp tìm hiểu chức năng của não bộ trong bài viết này nhé
1. Cấu tạo của não bộ
Não là trung tâm điều khiển tất cả hoạt động của cơ thể bằng cách tiếp nhận, xử lý và gửi thông tin cảm giác tới khắp cơ thể. Bộ não được hình thành từ những tế bào thần kinh neuron và các tế bào đệm. Tế bào thần kinh neuron có chức năng kích thích, dẫn truyền, gửi và nhận những tín hiệu, xung thần kinh. Những tế bào thần kinh đệm có nhiệm vụ cân bằng nội môi, nâng đỡ, nuôi dưỡng và tạo điều kiện cho tín hiệu truyền đi trong hệ thần kinh. Số lượng tế bào thần kinh đệm nhiều hơn lượng neuron thần kinh gấp khoảng 50 lần. Não được chia thành ba phần là: đại não, thân não và tiểu não.
Đại não
Là cơ quan chính của não, gồm hai phần chính là bán cầu não phải và bán cầu não trái, chúng được ngăn cách bằng khe não dọc. Lớp bề mặt ngoài của não gọi là vỏ não. Vỏ não màu nâu xám còn gọi là “chất xám”. Bên dưới vỏ não hay bề mặt não bộ, những sợi liên kết neuron thần kinh với nhau tạo ra vùng màu trắng, được gọi là chất trắng.
Một số rãnh lớn trên vỏ não chia não thành những thùy, chia mỗi bán cầu đại não thành 4 thùy chính là: thùy trán, thùy đỉnh, thùy thái dương, thùy chẩm. Trong đại não là hệ thống những khoang chứa dịch gọi là não thất. Có 4 não thất, các não thất kết nối với nhau bởi những lỗ và ống thông.
Dịch não tủy là chất lỏng trong suốt lưu thông qua những kênh xung quanh não bộ và tủy gai, giúp bảo vệ, làm giảm chấn thương cho não và tủy gai. Dịch não tủy được tạo ra từ não thất. Dịch não tủy liên tục được hấp thu và sản sinh bổ sung, tuy nhiên đôi khi có thể bị gián đoạn.
Thân não
Gồm có: trung não, cầu não và hành não. Thân não nằm trước tiểu não và liên tục với tiểu não, nó hoạt động như trạm chuyển tiếp, truyền thông tin giữa những bộ phận trong cơ thể và vỏ não.
Tiểu não
Nằm phía sau não bộ, bên dưới thùy chẩm, ngăn cách với đại não bằng lều tiểu não.
Những dây thần kinh sọ
Gồm 12 đôi xuất phát từ não, giữ nhiều chức năng quan trọng, điều khiển cảm giác mùi vị, thị giác, điều khiển cử động mắt, cơ cổ, cơ lưỡi, cơ mặt, khả năng nghe, khả năng thăng bằng,…
Vùng hạ đồi
Là cấu trúc nhỏ chứa những liên kết thần kinh gửi tín hiệu đến tuyến yên. Tuyến yên phát triển từ phần mở rộng của vùng hạ đồi xuống và từ vòm miệng mở rộng lên trên.
Xem thêm: Tìm hiểu về bệnh đau dạ dày – Những thông tin hữu ích cho người đau dạ dày
2. Chức năng của bộ não
Vai trò của não bộ
Bộ não có nhiều chức năng vô cùng quan trọng. Não bộ điều khiển chức năng của những cơ quan trong cơ thể, điều khiển lời nói, suy nghĩ, hành động, giúp phản ứng lại với những tình huống trong cuộc sống, điều hòa cơ thể khi stress, căng thẳng,… Cấu trúc não với tổ chức khác nhau, mỗi cấu trúc có một chức năng riêng biệt, độc lập và thống nhất với nhau tham gia vào chức năng điều khiển cơ thể của bộ não.
- Trung não tham gia điều khiển cử động mắt, cầu não chịu trách nhiệm việc phối hợp cử động mắt, mặt, biểu cảm mặt, nghe và thăng bằng.
- Hành tủy có vai trò kiểm soát nhịp thở, huyết áp, nhịp tim và cử động nuốt.
- Hệ lưới kiểm soát độ thức tỉnh, mức độ nhận thức về môi trường xung quanh và giấc ngủ.
- Tiểu não phối hợp các động tác, tạo nhịp điệu khi cử động. Tiểu não duy trì tư thế, cảm giác cân bằng, kiểm soát trương lực cơ và vị trí tay chân.
- Vùng hạ đồi: kiểm soát những chức năng như: ăn, ngủ, cảm xúc, tình dục, điều hòa thân nhiệt, tiết nội tiết tố và vận động.
- Thùy trán là thùy lớn nhất trong 4 thùy não. Chịu trách nhiệm cho những chức năng như: lời nói, hành vi, trí tuệ, kỹ năng vận động. Vỏ não trán trước có vai trò quan trọng về trí nhớ, thông minh, khả năng tập trung và tích cách.
- Thùy chẩm nằm sau não, có vai trò cảm nhận màu sắc, hình dạng của người.
- Thùy đỉnh phân tích đồng thời tín hiệu nhận được từ những vùng khác nhau của não, qua đó tổng hợp đưa ra thông tin, cảm nhận, ý nghĩa của sự vật.
- Thùy thái dương tham gia vào bộ nhớ thị giác, nhận biết sự vật, khuôn mặt, tham gia vào bộ nhớ ngôn ngữ, phân tích cảm xúc và phản ứng con người.
- Hệ viền liên quan tới cảm xúc. Trong hệ thống này có vùng hạ đồi, một phần của vùng đồi thị, hạnh nhân và vùng hải mã
- Tuyến yên giúp kiểm soát nội tiết tố (hormone), có vai trò kiểm soát và điều hòa quá trình tăng trưởng và phát triển, chức năng của những tuyến khác như: tuyến giáp, tuyến thượng thận,…
- Bán cầu não trái có vai trò về ngôn ngữ và lời nói, xử lý thông tin và xác định không gian.
Các nghiên cứu chứng minh rằng, khi tác động đến một bên của não sẽ gửi tín hiệu về phía đối diện của cơ thể. Não bộ bên trái điều khiển bên phải của cơ thể và ngược lại. Ví dụ khi tác động vào vùng vận động phía bên phải của não sẽ tạo ra các cử động phía bên trái cơ thể, kích thích vỏ não vận động nguyên phát bên trái sẽ làm phía bên phải cử động.
Xem thêm: Hệ tiêu hóa là gì? Những điều cần biết về hệ tiêu hóa
3. Cách cải thiện chức năng não bộ
Não bộ kiểm soát chức năng vận động cơ thể. Tuổi càng cao, bộ não càng bị suy giảm, thậm chí mất khả năng xử lý thông tin, đó là chứng mất trí ở người già. Ngày nay, có nhiều loại thuốc hoặc thực phẩm chức năng có thể kéo dài tình trạng lão hóa của bộ não, cải thiện trí nhớ. Tuy vậy cũng có nhiều cách làm chậm quá trình này đồng thời cải thiện sự hoạt động của bộ não bằng những cách dưới đây:
Tập thể dục
Khi tập thể dục, não con người sẽ sinh ra chất tăng cường sức khỏe thần kinh và cải thiện khả năng làm việc và học tập. Tập thể dục giúp cơ thể tăng mức độ lưu thông máu, oxy sẽ đến não nhiều hơn, giúp bộ não làm việc nhanh hơn và hiệu quả hơn. Điều này làm giảm nguy cơ rối loạn dẫn đến mất trí nhớ.
Luyện tập cho não bộ
Rèn luyện trí não là một trong các cách có thể cải thiện trí nhớ. Có nhiều cách làm cho bộ não luôn hoạt động như: những trò chơi trí tuệ, học một ngôn ngữ mới, tham gia các hoạt động xã hội, xem tivi, dùng internet, hay học chơi nhạc cụ nào đó… Tất cả những hoạt động liên quan đến trí não sẽ giúp cải thiện bộ não bằng cách tự nhiên nhất.
Nghe nhạc
Nhiều nghiên cứu đã ghi nhận âm nhạc làm con người thông minh hơn. Vì nghe nhạc làm tăng hoạt động của bán cầu não phải. Hơn nữa, âm nhạc còn giúp cải thiện ngôn ngữ, trí nhớ và tập trung. Sẽ rất tốt nếu khi tập thể dục, có thể bật một bản nhạc ưa thích, sẽ làm tăng gấp đôi liệu pháp rèn luyện trí nhớ con người.
Dinh dưỡng
Chế độ ăn uống hợp lý, khoa học rất tốt cho não. Không nên dùng thực phẩm nhiều đường hoặc thực phẩm chế biến sẵn. Nên tăng cường ăn nhiều loại trái cây, rau, chất béo tốt như: ngũ cốc, dầu dừa, đạm từ thịt nạc rất quan trọng giúp cung cấp chất dinh dưỡng cho bộ não
Ngủ
Khi ngủ não được nghỉ ngơi, cải thiện trí nhớ, sự sáng tạo, tập trung, khả năng tư duy và giải quyết vấn đề…
Vitamin D
Vitamin D giúp tăng cường phát triển thần kinh và giữ một vai trò quan trọng trong nhiều chức năng của bộ não như liên quan đến việc xử lý thông tin, và tăng cường trí nhớ.
Cười – liệu pháp quan trọng giúp tăng cường chức năng não bộ
Một cuộc sống nhiều tiếng cười, vui vẻ sẽ giúp cho đầu óc thư thái. Khi giao tiếp với người khác là một trong các bài tập rèn luyện não hiệu quả. Nghiên cứu chỉ ra rằng những người có đời sống xã hội tích cực có tỉ lệ thấp suy giảm trí nhớ. Tiếng cười kích hoạt những khu vực trong bộ não qua đó sẽ tăng cường khả năng tập trung, học tập, và sáng tạo. Để có bộ não khỏe mạnh, cần đi ra ngoài nhiều hơn, tham gia câu lạc bộ, làm cho bạn bè, và cuộc sống đầy niềm vui và tiếng cười.
Tập yoga hoặc thiền
Căng thẳng thường xuyên sẽ phá hủy tế bào não. Thiền hoặc yoga là những phương pháp tuyệt vời để giảm stress, cải thiện sự tập trung, sáng tạo, khả năng suy luận và trí nhớ.
Xem thêm: Bệnh sỏi thận là bệnh gì? Những điều cần biết về bệnh sỏi thận
4. Thực phẩm cho não bộ khỏe mạnh
Cá béo
Những loại cá béo như: cá hồi và cá mòi,… chứa axit béo omega-3 rất nhiều. Khoảng 60% bộ não được làm từ chất béo và một nửa số chất béo đó là omega-3. Não bộ dùng omega-3 để xây dựng tế bào não và thần kinh. Những chất béo này cần thiết cho việc học tập và trí nhớ.
Omega 3 cũng có lợi ích bổ sung cho não bộ. Chúng làm chậm suy giảm tinh thần liên quan đến tuổi tác và tránh khỏi bệnh Alzheimer. Mặt khác, nếu không nhận đủ omega-3 khiến suy giảm khả năng học tập, tăng khả năng mắc bệnh trầm cảm.
Cà phê
Thành phần chính trong cà phê là caffeine và chất chống oxy hóa mang lại nhiều lợi ích cho bộ não. Vai trò của caffeine trong cà phê có nhiều tác động tích cực tới não như:
- Giúp tăng sự tỉnh táo bằng cách chặn adenosine – nguyên nhân gây ra buồn ngủ.
- Caffeine giúp cải thiện tâm trạng bằng cách tăng cường một vài chất dẫn truyền thần kinh như serotonin.
Uống cà phê trong thời gian dài cũng có công dụng giảm nguy cơ mắc bệnh về thần kinh như Parkinson và Alzheimer.
Quả việt quất
Những loại quả mọng nói chung và quả việt quất nói riêng sẽ cung cấp một nhóm các hợp chất thực vật như anthocyanin có công dụng chống viêm và chống oxy hóa. Đây là những yếu tố góp phần làm lão hóa não và những bệnh thoái hóa thần kinh. Một số chất chống oxy hóa trong quả việt quất được tìm thấy tích lũy trong não và giúp cải thiện giao tiếp giữa những tế bào não. Ngoài ra, quả việt quất còn giúp cải thiện trí nhớ và có thể trì hoãn việc mất trí nhớ ngắn hạn.
Củ nghệ
Thành phần hoạt chất có trong củ nghệ là Curcumin có thể vượt qua hàng rào máu não, nghĩa là nó có thể trực tiếp đi vào não. Đây là hợp chất chống oxy hóa và chống viêm mạnh mang lại nhiều lợi ích cho não bộ:
- Curcumin giúp giúp cải thiện trí nhớ ở người mắc bệnh Alzheimer. Nó cũng có thể xóa các mảng amyloid là dấu hiệu của bệnh này.
- Curcumin có thể làm giảm trầm cảm bằng cách làm tăng dopamine và serotonin, giúp cải thiện tâm trạng.
- Giúp những tế bào não mới phát triển: Curcumin tăng cường yếu tố thần kinh có nguồn gốc từ não, loại hormone tăng trưởng giúp tế bào não phát triển. Hơn nữa, còn giúp trì hoãn sự suy giảm tinh thần liên quan tới tuổi tác.
Súp lơ xanh
Súp lơ xanh không chỉ chứa chất chống oxy hóa mà còn giàu vitamin K, cung cấp lượng vitamin K khuyến nghị hàng ngày. Vitamin tan trong chất béo này cần thiết cho việc hình thành spakenolipids, một loại chất béo trong tế bào não. Ngoài vitamin K, súp lơ xanh cũng chứa một số hợp chất có công dụng chống viêm và chống oxy hóa, có thể bảo vệ não chống lại tổn thương.
Hạt bí ngô
Hạt bí ngô chứa chất chống oxy hóa mạnh bảo vệ cơ thể và não khỏi tổn thương từ gốc tự do gây ra. Hạt bí ngô chứa lượng sắt, magie, kẽm và đồng dồi dào. Các chất dinh dưỡng này đều quan trọng đối với sức khỏe bộ não:
- Kẽm có công dụng với tín hiệu thần kinh. Thiếu kẽm sẽ có nguy cơ gây các bệnh như: Alzheimer, trầm cảm và bệnh Parkinson.
- Magie cần thiết cho việc học tập và trí nhớ. Mức magie thấp liên quan đến nhiều bệnh thần kinh, gồm chứng đau nửa đầu, trầm cảm và động kinh.
- Đồng: Não bộ dùng đồng để giúp kiểm soát tín hiệu thần kinh. Khi mức đồng không còn, sẽ có nguy cơ gây rối loạn thoái hóa thần kinh cao hơn
- Sắt: Thiếu sắt gây sương mù não và chức năng não suy yếu.
Sô cô la đen
Sô cô la đen và bột ca cao chứa hợp chất tăng cường trí não như: caffeine, flavonoid, và chất chống oxy hóa. Flavonoid là nhóm các hợp chất thực vật chống oxy hóa, giúp tăng cường trí nhớ và làm chậm sự suy giảm tinh thần liên quan tới tuổi tác.
Cam
Vitamin C có trong quả cam là nhân tố chính trong ngăn ngừa suy giảm tinh thần. Ăn đủ lượng thực phẩm giàu vitamin C có thể chống lại sự suy giảm tinh thần liên quan tới tuổi tác và bệnh Alzheimer. Vitamin C là chất chống oxy hóa mạnh mẽ giúp chống lại gốc tự do có thể làm hỏng tế bào não. Hơn nữa, vitamin C còn hỗ trợ sức khỏe não bộ khi già đi. Cũng có thể bổ sung vitamin C bằng ớt chuông, cà chua, ổi, kiwi, và dâu tây.
Trứng
Trứng là thực phẩm tốt với nhiều dinh dưỡng gắn liền với sức khỏe bộ não như: choline, vitamin B6 và B12, B9. Trong đó, Choline là vi chất dinh dưỡng quan trọng mà cơ thể dùng để tạo ra acetylcholine, chất dẫn truyền thần kinh giúp điều khiển tâm trạng và trí nhớ Hơn nữa, các vitamin B làm chậm sự tiến triển của suy giảm tinh thần ở người lớn tuổi.
Trà xanh
Caffeine có trong trà xanh giúp tăng cường chức năng não, cải thiện tỉnh táo, hiệu suất, bộ nhớ và tập trung. Trong trà xanh cũng chứa các thành phần khác làm cho nó trở thành thức uống tốt cho não. Một trong số đó là L-theanine, loại axit amin có thể vượt qua hàng rào máu não và làm tăng hoạt động của chất dẫn truyền thần kinh GABA, làm giảm lo lắng. L-theanine làm tăng tần số sóng alpha trong não, giúp thư giãn hơn.
Bơ
Bơ là trái cây chứa chất béo lành mạnh, thúc đẩy sức khỏe não bộ. Bơ cũng làm giảm huyết áp, vì tăng huyết áp là yếu tố gây suy giảm khả năng nhận thức. Tuy vậy, bơ có lượng calo cao, vì vậy chỉ nên thêm 1/4 đến 1/2 quả bơ vào bữa ăn hàng ngày như món ăn phụ.
Các loại ngũ cốc
Những loại ngũ cốc nguyên hạt như: bột yến mạch, bánh mì ngũ cốc và gạo lứt có thể làm giảm nguy cơ mắc bệnh tim mạch.
Nước ép quả lựu
Nước ép quả lựu giúp chống oxy hóa mạnh, bảo vệ não khỏi tác hại của gốc tự do.
Qua bài viết này, hy vọng sẽ cung cấp những thông tin, kiến thức hữu ích về chức năng não bộ để có thể có thêm thông tin và kiểm soát tình trạng bệnh của mình tốt hơn.
Xem thêm: Bệnh đường huyết là gì? Cách kiểm đường huyết hiệu quả nhất