Bệnh béo phì là gì? Những điều cần biết về bệnh béo phì

Một trong các bệnh lý nguy hiểm của thế kỷ XXI là béo phì. Tỷ lệ mắc bệnh béo phì đang gia tăng nhanh chóng và gây ảnh hưởng xấu đến sức khỏe. Bệnh này là căn bệnh mà ngày càng nhiều người mắc phải, không chỉ ảnh hưởng đến sinh hoạt hằng ngày mà còn là mối nguy cơ tiềm ẩn cho những căn bệnh nguy hiểm khác. Bệnh béo phì đang gia với tốc độ nhanh chóng, đây là mối đe dọa tiềm ẩn trong tương lai làm giảm tuổi thọ và chất lượng cuộc sống con người kéo theo hàng loạt hệ lụy về những bệnh khác như: Cao huyết áp, đái tháo đường, suy tim, ung thư… Cùng Trang vàng nông nghiệp tìm hiểu về bệnh béo phì trong bài viết này nhé

1. Thế nào là bệnh béo phì?

• Theo Tổ chức Y tế thế giới, thừa cân béo phì là tình trạng tích lũy mỡ quá mức và không bình thường ở một vùng cơ thể hay toàn thân gây ra nhiều nguy hại cho sức khỏe. Nhìn chung, bệnh thừa cân béo phì là trọng lượng cơ thể cao hơn trọng lượng chuẩn ở người khỏe mạnh. Bệnh này là bệnh mãn tính do dư thừa quá mức lượng mỡ trong cơ thể. Trong cơ thể chúng ta luôn có một lượng mỡ nhất định, lượng mỡ này cần để lưu trữ năng lượng, giữ nhiệt, hấp thụ các chấn động và thực hiện các chức năng khác.
• Bệnh béo phì được phân loại bằng chỉ số khối cơ thể BMI. Chỉ số khối cơ thể được tính dựa theo chiều cao và trọng lượng cơ thể. Chỉ số khối cơ thể (BMI) sẽ được tính bằng công thức: trọng lượng cơ thể 1 người (tính bằng kg) chia bình phương chiều cao (tính bằng mét). Vì chỉ số BMI mô tả mối liên quan giữa trọng lượng cơ thể với chiều cao nên sẽ liên quan đến tổng số lượng mỡ phân bố trong cơ thể của người trưởng thành.
• Người béo phì có tình trạng tích mỡ thừa quá mức và gây hại cho sức khỏe. Vì vậy, bệnh béo phì sẽ thể hiện ở trọng lượng cơ thể so với trọng lượng tiêu chuẩn dựa theo chiều cao của người khỏe mạnh.

Xem thêm: Những điều cần biết về bệnh cảm cúm – Cách phòng ngừa cảm cúm thế nào?

2. Nguyên nhân gây bệnh béo phì

Nguyên nhân gây ra thừa cân béo phì là do:

• Sự mất cân bằng giữa năng lượng nạp vào vào và năng lượng tiêu hao. Khẩu phần năng lượng nạp vào vượt quá nhu cầu năng lượng của cơ thể, do vậy năng lượng bị dư thừa và chuyển thành mỡ tích lũy trong các cơ quan
• Yếu tố di truyền: Có người mang một số gen trong những nhóm gen như nhóm gen kích thích sự ngon miệng, nhóm gen liên quan tới tiêu hao năng lượng, nhóm gen điều hoà chuyển hoá, nhóm gen liên quan đến biệt hoá và phát triển tế bào mỡ. Trong gia đình nếu bố hoặc mẹ hoặc thậm chí là cả hai đều béo phì thì nguy cơ con bị thừa cân sẽ rất cao. Những người bị béo phì do yếu tố di truyền có tốc độ trao đổi chất chậm hơn, khó cải thiện.
• Sụn tuyến giáp: là tình trạng tuyến giáp không sản sinh đủ hormone cần thiết cho cơ thể. Sự thiếu hụt hormone làm quá trình trao đổi chất chậm lại, đồng nghĩa với lượng chất béo không được đốt cháy, đây là nguyên nhân gây ra tăng cân.
• Thiếu ngủ: Theo nghiên cứu nếu thường xuyên thiếu ngủ 30 phút mỗi ngày sẽ làm tăng nguy cơ bị thừa cân, béo phì lên tới 17%. Khi không ngủ đủ, lượng ghrelin sẽ tăng lên khiến thường xuyên cảm thấy đói, thèm đồ ăn nhiều đường. Lâu dần sẽ dẫn tới sự thèm ăn mất kiểm soát, là nguyên nhân gây ra thừa cân, béo phì.

Người có nguy cơ cao thừa cân béo phì gồm:

• Người có thói quen sử dụng thức ăn nhanh, thức ăn giàu năng lượng, nhiều chất béo, ăn nhiều đồ chiên, rán, ít rau, uống nhiều bia rượu, nước ngọt,…
• Người tuổi trung niên, phụ nữ sau sinh, trong gia đình có người béo phì, dân cư đô thị.
• Môi trường làm việc văn phòng ít vận động hoặc lười tập luyện
• Những người hoạt động thể lực ăn thức ăn giàu năng lượng, khi thay đổi lối sống, hoạt động giảm đi nhưng có giữ thói quen ăn nhiều nên bị béo phì.

Xem thêm: Bạn đã biết thực phẩm nào bổ mắt chưa? Ăn gì để tăng thị lực?

3. Triệu chứng của bệnh béo phì

Dấu hiệu của bệnh béo phì chính là việc gia tăng trọng lượng quá mức. Đặc biệt, cơ thể tích tụ mỡ trên nhiều phân vùng, nhất là eo, bụng, bắp chân. Ngoài những triệu chứng trên, những biểu hiện sau có thể gây ra béo phì như:

• Khó ngủ khiến cho cơ thể thèm ăn và ăn nhiều
• Cơ thể nhức mỏi, bị đau lưng, khớp
• Huyết áp cao, cơ thể nóng hơn mức bình thường
• Kinh nguyệt không đều, rối loạn nội tiết (ở nữ giới)
• Khó thở, ngủ ngáy, giấc ngủ không đều
• Da bị rạn, sạm, chảy xệ
• Hay ợ nóng

Xem thêm: Chức năng của não bộ thế nào? Ăn gì để tốt cho sức khỏe não bộ

4. Béo phì ảnh hưởng thế nào tới cơ thể, hậu quả của thừa cân, béo phì

Tác động tâm lý từ ngoại hình quá khổ

Thừa cân béo phì khiến cơ thể quá khổ, vì vậy gây ra cảm giác tự ti, căng thẳng cho người thừa cân hay béo phì. Người béo phì thường mất tự tin trong giao tiếp, ngại giao tiếp và xuất hiện trước đám đông, cộng với tình trạng căng thẳng, kém linh hoạt trong cuộc sống… dẫn tới làm giảm sút hiệu quả công việc.

Bệnh xương khớp

Người béo phì dễ bị thoái hóa khớp, loãng xương, đau nhức do áp lực từ trọng lượng cơ thể gây lên xương khớp. Khớp gối, cột sống sẽ bị tổn thương sớm nhất. Người thừa cân béo phì cũng dễ mắc bệnh gout.

Bệnh lý tim mạch

Người béo phì thường đi kèm với rối loạn lipid máu hay thường gọi là bệnh mỡ máu hoặc cholesterol cao. Khi cholesterol cao gây ra xơ hóa lòng mạch máu, đột quỵ, tăng huyết áp, nhồi máu cơ tim. Ngoài ra, ở người béo phì thì tim phải làm việc nhiều hơn để bơm máu đi nuôi cơ thể và lâu dần gây quá tải cho tim, do vậy ở người béo phì dễ mắc bệnh về tim mạch. Hiện nay, tỷ lệ tử vong vì bệnh tim mạch đang đứng đầu trong những nguyên nhân, trong đó nhiều trường hợp là biến chứng từ bệnh béo phì.

Bệnh tiểu đường

Bệnh béo phì có liên quan mật thiết với tiểu đường type 2 do gây đề kháng insulin (hormon giúp điều hòa đường huyết và đưa glucose vào tế bào để sử dụng) nên đây là nguyên nhân trực tiếp gây đái tháo đường týp 2 ở người béo phì.

Bệnh lý đường tiêu hóa

Nguyên nhân do thừa cân béo phì làm lượng mỡ dư bám vào quai ruột gây táo bón, dễ gây ra bệnh trĩ. Sự ứ đọng phân và chất thải độc hại sinh ra trong quá trình chuyển hóa dễ gây bệnh ung thư đại tràng. Lượng mỡ thừa tích tụ ở gan gây ra gan nhiễm mỡ, nếu không điều trị kịp thời có thể dẫn tới bệnh xơ gan… Rối loạn chuyển hóa mỡ gây ra sỏi mật.

Suy giảm trí nhớ

Trẻ thừa cân béo phì thường có chỉ số thông minh ít hơn trẻ cân nặng bình thường. Người lớn bị béo phì sẽ có nguy cơ mắc Alzheimer cao hơn so với người bình thường.

Bệnh lý đường hô hấp

Sự tích tụ nhiều mỡ ở lồng ngực, cơ hoành và ổ bụng sẽ gây hiện tượng khó thở cho người bệnh. Trong trường hợp béo phì nặng, tình trạng khó thở có thể gây hội chứng Pickwick với các đợt ngưng thở vào ban đêm có thể dẫn đến tử vong. Ngoài ra, hoạt động của cơ hoành, khí phế quản của người béo phì thường bị hạn chế do “mỡ bám”, thường bị rối loạn nhịp thở, ngáy, ngưng thở khi ngủ, béo phì càng nặng thì rối loạn nhịp thở càng nhiều.

Rối loạn nội tiết do thừa cân béo phì

Phụ nữ béo phì thường dễ rối loạn kinh nguyệt, buồng trứng đa nang, khó mang thai, nguy cơ vô sinh cao. Nếu có thai nguy cơ khó đẻ, con dễ mắc rối loạn chuyển hóa. Nam giới béo phì thường dễ gây yếu sinh lý, nguy cơ vô sinh.

Béo phì và nguy cơ ung thư

Người thừa cân béo phì dễ mắc chứng cholesterol trong máu cao và insulin trong máu cao, khiến cholesterol trong tế bào miễn dịch tăng cao, giảm khả năng diệt tế bào ung thư trong hệ miễn dịch của cơ thể. Một số nghiên cứu chỉ ra sự liên quan giữa béo phì và ung thư như: ung thư thực quản, ung thư vú, ung thư tử cung, ung thư trực tràng, ung thư gan mật và ung thư tuyến tiền liệt.

Xem thêm: Top 5 công thức làm sinh tố nước ép giảm cholesterol đơn giản

5. Cách phòng ngừa bệnh béo phì

Để có sức khỏe tốt và vóc dáng thon gọn, cần duy trì cân nặng ở mức ổn định phù hợp là điều cần thiết. Hãy thực hiện các điều sau để có cơ thể khỏe mạnh:

5.1. Chế độ sinh hoạt lành mạnh

• Có tinh thần thoải mái, hạn chế căng thẳng.
• Không ngồi quá lâu, đứng dậy đi lại vận động hoặc thể thao nhẹ nhàng.
• Theo dõi cân nặng thường xuyên để điều chỉnh chế độ ăn uống và tập luyện.

5.2. Chế độ ăn uống khoa học

• Cần ăn đúng giờ, đủ bữa, đặc biệt không bỏ bữa sáng vì nó khiến cơ thể mệt mỏi, kích thích ăn nhiều ở những bữa sau.
• Không nên ăn thực phẩm chế biến sẵn, nước ngọt có ga, nội tạng động vật, rượu bia,…
• Tăng cường ăn nhiều trái cây, rau xanh để tăng cường chất xơ.

5.3. Luyện tập thường xuyên

• Tạo thói quen tập thể dục hằng ngày để cơ thể săn chắc, hạn chế tích mỡ thừa.
• Không nên luyện tập quá sức, tham khảo chế độ tập luyện phù hợp cho sức khỏe và điều kiện làm việc của bản thân.
• Những môn thể thao phù hợp: bơi, chạy bộ, đi bộ, tập gym, yoga,…

Xem thêm: Hệ miễn dịch là gì? Thực phẩm giúp tăng cường miễn dịch cho cơ thể

6. Cách điều trị bệnh béo phì hiệu quả nhất

Giảm cân lành mạnh là một quá trình dài và vất vả, cần kết hợp với nhiều phương pháp để đạt được hiệu quả tốt nhất. Những phương pháp điều trị béo phì hiện được áp dụng kết hợp gồm: chế độ ăn uống, dùng thuốc, luyện tập và phẫu thuật.

6.1. Điều trị bằng chế độ ăn uống

Cơ chế của việc tăng tích tụ mỡ và thừa cân đó là mỗi ngày, chế độ ăn nạp vào lượng calo lớn hơn lượng calo cơ thể dùng. Calo thừa được cơ thể chuyển sang dạng chất béo và tích tụ lại. Vậy nên, để giảm cân, loại bỏ mỡ dư thừa, cần tính toán cẩn thận lượng calo bữa ăn và món ăn hàng ngày, đảm bảo thấp hơn mức tiêu thụ của cơ thể.

Tuy nhiên, việc tính toán cơ thể tiêu thụ bao nhiêu calo hằng ngày tương đối khó khăn. Cách đơn giản là lựa chọn chế độ ăn giảm cân tiêu chuẩn, nếu lượng thức ăn như vậy sau 1 tuần, cân nặng giảm thì nghĩa là nó đang cung cấp lượng calo thấp hơn cơ thể dùng. Dựa vào đó hãy thêm hoặc bớt lượng thức ăn phù hợp.

Có rất nhiều chế độ ăn kiêng, tuy vậy lời khuyên của chuyên gia y tế là không nên ép bản thân vào chế độ ăn kiêng quá khắc nghiệt, nên áp dụng từ từ và cần đảm bảo chế độ ăn vẫn đủ dinh dưỡng cơ thể cần. Những chế độ ăn kiêng áp dụng sai cách có thể đem tới nhiều rủi ro cho sức khỏe, vì vậy nên có sự giám sát của bác sĩ hoặc chuyên gia về dinh dưỡng.

Ngoài tính toán lượng calo nạp vào, người béo phì cần chọn thực phẩm ăn hàng ngày phù hợp:

• Không nên ăn thực phẩm đã qua chế biến, đồ ăn sẵn nhiều đường và chất béo cũng như các chất phụ gia độc hại.
• Ăn nhiều rau quả, trái cây, ngũ cốc để bổ sung chất xơ, hỗ trợ quá trình giảm cân và đào thải mỡ thừa ra ngoài cơ thể. Ngoài ra, chất xơ cũng khiến cảm thấy no nhanh, không gây cảm giác thèm ăn và ăn nhiều.
• Lựa chọn món ăn ít calo nhưng vẫn tạo cảm giác no để quá trình giảm cân bớt khó khăn hơn.

6.2. Điều trị bằng thể dục

• Mặc dù cơ thể vẫn đang dùng calo cho hoạt động sống, nhưng lượng mất đi này rất thấp, nhất là ở người thừa cân. Nó sẽ không thể khiến giảm cân. Muốn đốt cháy năng lượng nhiều hơn, giảm cân nhưng vẫn đảm bảo sức khỏe thì nên tập thể dục, tăng cường vận động là phương pháp phù hợp nhất.
• Tuy vậy, đây là quá trình cần sự kiên trì, thông thường chế độ giảm béo cần áp dụng ít nhất 2 tuần đến 1 tháng mới thấy được kết quả. Người béo phì được khuyến nghị nên vận động vừa phải khoảng 60 – 90 phút hằng ngày để giảm cân cũng như tăng cường sức khỏe. Khi đốt cháy 3500 calo, mới giảm được 0.5 kg, tuy nhiên con số này thường thấp hơn vì cơ thể sẽ nạp năng lượng ngay sau khi tập từ chế độ ăn. Những cách vận động nhẹ nhàng có thể thử như: chạy bộ, đi bộ nhanh, tập gym, đạp xe,…

6.3. Điều trị bằng thuốc

• Có nhiều loại thuốc hỗ trợ tăng đốt cháy năng lượng, tiêu hao mỡ thừa và hỗ trợ quá trình giảm cân để đạt kết quả nhanh hơn. Tuy nhiên dùng thuốc giảm cân cần kết hợp với chế độ ăn và luyện tập mới có hiệu quả.
• Thuốc giảm cân dùng không đúng cách sẽ gây ra một số tác dụng phụ như: rối loạn tiêu hóa, ảnh hưởng đến hệ hô hấp, khó chịu cơ và khớp, đau đầu,… Hãy tham khảo ý kiến của bác sĩ để được hướng dẫn sử dụng thuốc giảm cân đúng cách.

6.4. Điều trị phẫu thuật

• Phẫu thuật cắt bỏ 1 phần hoặc thay đổi một phần cấu trúc dạ dày, ruột non sẽ giúp người béo phì không tiêu thụ nhiều thực phẩm như trước. Cách giảm cân này hiệu quả nhưng có thể gây ra một số biến chứng phẫu thuật không mong muốn.
• Bệnh nhân béo phì được đề nghị phẫu thuật giảm cân khi chỉ số BMI cao hơn 30 và không giảm cân hiệu quả với các phương pháp khác. Khi có nguy cơ biến chứng nguy hiểm, người béo phì cần phẫu thuật để giảm cân cấp tốc.

Xem thêm: Tìm hiểu về bệnh đau dạ dày – Những thông tin hữu ích cho người đau dạ dày

7. Người béo phì nên ăn gì?

Người lớn béo phì ăn gì là vấn đề được nhiều người quan tâm. Do vậy, dinh dưỡng cho người lớn thừa cân gồm:

• Nên ăn nhiều rau xanh, quả chín ít ngọt, các thực phẩm chứa nhiều chất xơ.
• Thay đổi thói quen chế biến, ưu tiên sử dụng các cách chế biến như hấp, luộc thực phẩm để giữ lại chất dinh dưỡng, hạn chế dùng dầu mỡ
• Chọn những loại sữa không đường, sữa đậu nành, những thực phẩm calo thấp.
• Chọn những loại bánh không đường dành cho người béo phì, sữa chua.
• Dùng tinh bột an toàn như: gạo lứt, khoai lang, ngũ cốc nguyên hạt.
• Ăn thực phẩm không có mỡ như: ức gà, trứng gà.
• Ăn đồ ăn có chất béo an toàn như: đậu xanh, đậu nành, hạt óc chó.
• Uống đủ 2 lít nước mỗi ngày.
• Không bỏ bữa sáng, hạn chế ăn vặt, không ăn đêm. Ăn chậm nhai kỹ sẽ giúp no lâu hơn.
• Ăn đều đặn tránh để đói, vì khi đói sẽ lại ăn nhiều nạp năng lượng dư thừa vào cơ thể làm tích lũy mỡ.
• Chia nhỏ bữa ăn thành nhiều bữa như 3 bữa chính và 2-3 bữa phụ, mỗi bữa chỉ nên ăn ít để cơ thể dễ tiêu hóa và hấp thu.

Ngoài ra, thừa cân béo phì ở người lớn nên xây dựng cho mình những phương pháp sau để có thể đưa cân nặng về bình thường:

• Thay đổi lối sống: Cách giảm cân thành công nhất là kết hợp chế độ ăn và luyện tập thể dục, giảm năng lượng ăn nạp vào và tăng năng lượng tiêu hao
• Hoạt động cơ thể: Để tránh thừa cân béo phì cần phải tập thể dục thường xuyên, có thể chọn tập gym, chạy bộ, bơi lội, đạp xe để đốt cháy calo nạp vào cơ thể mỗi ngày

Xem thêm: Bệnh trầm cảm là bệnh gì? Bệnh trầm cảm có chữa khỏi được không?

8. Người béo phì không nên ăn thực phẩm nào, nên kiêng thực phẩm nào?

• Thực phẩm chứa nhiều chất béo: Thịt mỡ, nước dùng thịt, thịt chân giò, bơ,…
• Thực phẩm chứa nhiều cholesterol: Não, tim, gan, lòng lợn…
• Những món ăn đưa thêm chất béo: Bánh mì bơ, bơ trộn rau, các món rán, xào
• Thức ăn nhiều năng lượng như: đường mật, bánh ngọt, mứt, kẹo, chocolate, nước ngọt…
• Những đồ uống chứa chất kích thích: bia, rượu, cà phê…

Thừa cân béo phì ở mọi độ tuổi đều làm cảm thấy mệt mỏi trong cuộc sống hằng ngày, vì thế cần chăm sóc bản thân để có sức khỏe ổn định. Hãy chọn chế độ dinh dưỡng hợp lý để có cuộc sống tốt đẹp hơn.

Xem thêm: Bệnh sỏi thận là bệnh gì? Những điều cần biết về bệnh sỏi thận